De Dow Jones veerde dinsdag 24 maart 2020 ongekend sterk op: een stijging van 11% in één dag, iets wat niet eerder is voorgekomen sinds 1930. Ervaren jullie dit voorjaar (2020) de wereld ook zo surrealistisch? Buiten schijnt de zon, lijkt er niets aan de hand. Het is heerlijk rustig op straat en tegelijk woedt er een veldslag in afgescheiden afdelingen van ziekenhuizen en gaan er mensen dood aan een nog grotendeels onbekende ziekte.
De wereld ligt stil vanwege corona
De wereld ligt stil vanwege corona. Dagelijks overlijden er in de wereld nog altijd meer mensen aan de besmettelijke longziekte TB dan aan corona. Voor TB hebben we nooit ergens iets stilgelegd… Wat deden wij toen éénderde van de jongvolwassenen in de Afrikaanse steden stierf aan dat andere virus, HIV?
Wij vrezen nu zelf ziek te worden en tegelijk lijkt het alleen anderen te overkomen. Ik woon in Brabant en ken niemand die ziek is van corona; ik heb één vriend die vermoedt het te hebben maar gelukkig geen koorts heeft. Toch neem ik mij in acht, ik ga niet naar winkels en niet naar werk en ik mijd sociale contacten. De Braziliaanse president Bolsonaro wil de preventieve maatregelen in Brazilië verlichten omdat, zo zei hij voor televisie, een atletische man als hij er slechts licht verkouden van wordt. Hij meet de maatregelen voor de volksgezondheid dus af aan zijn eigen gezondheidsrisico. Zou dat ook voor onze leiders gelden? Nemen zij vergaande maatregelen om uiteindelijk hun eigen gezondheid en die van hun naasten te beschermen? Dat zou heel menselijk zijn.
Corona kán dodelijk zijn maar dat zijn vele vormen van kanker ook. Omdat je corona morgen zomaar kan krijgen realiseren we ons plotsklaps dat we sterfelijk zijn en kúnnen overlijden. Weten wij nog wat leven is en dat ziekte en dood daarbij horen? Kunnen we dat nog aan, kunnen we ziekte en dood nog accepteren? Of hebben wij een overheid nodig die er alles aan doet opdat wij niet ziek worden en niet dood gaan? Die de scholen stil legt, ons verbiedt naar ons werk te gaan, de restaurants en café’s sluit, de bioscopen en theaters sluit, ons van de stranden en de straten weert, ons van de wereld weert. Stoppen wij, in ruil voor de belofte beschermd te worden tegen ziekte en dood, met het leven van een ongeremd, vrij en natuurlijk leven? Hoe ver willen we gaan?
Wat is burgerschap?
Artsen en verplegers roepen ons op afstand te houden om hen de ellende van doodzieke patiënten te besparen. Vergis ik mij en worden ze er niet voor betaald? De vraag is wat al die honderdduizenden Nederlanders betalen nu zij zonder inkomen zitten of binnenkort worden ontslagen? Zoals het er nu naar uitziet zullen er niet meer Nederlanders aan corona overlijden dan aan de griepepidemie die ons om de paar jaar treft. Nu kan je tegenwerpen dat het beperkte aantal doden juist te danken is aan de beperkende maatregelen en dat is ook zo. Zonder beperkende maatregelen gaan er wellicht honderdduizend Nederlanders aan dood, misschien jij en ik ook. En als je echt ziek wordt ben je veel zieker dan van de griep en kan je er mogelijk levenslang last van blijven houden. Maar hoe ver willen we ons leven laten inperken voor de gezondheid van een ander? Wat is burgerschap, wat is samenleven? Hoeveel solidariteit kunnen wij opbrengen voor een onbekende ander? Waarom ligt er altijd zoveel zwerfvuil in mijn straat? Is het normaal dat ik mijn huis moet afsluiten om te voorkomen dat mijn spullen gejat worden? Waarom accepteer ik jarenlang een lakse overheid en accepteer ik nu een overheid die mijn vrijheid sterk inperkt?
De scholen werden gesloten toen het land slechts enkele tientallen coronapatiënten kende, niet omwille van de groepsimmuniteit maar omdat het onderwijzend personeel zich massaal ziek meldde en ouders hun kinderen van school haalden. De NS introduceerde een sterk gereduceerde dienstregeling vooral vanwege het hoge ziekteverzuim. Het zijn dezelfde collega’s die zich altijd ziek melden als het even tegen zit. Ondertussen neemt het vandalisme en zwartrijden in het openbaar vervoer toe. Hoe ver gaat burgerschap en solidariteit? De supermarkten in het westen des lands werden leeggehamsterd toen corona bij ons in Brabant de kop op stak. Ziekenhuisbestuurders in het noorden des lands weigerden aanvankelijk coronapatiënten uit Brabant op te nemen.
prangende vragen…
Ik begrijp heel goed dat dit soort vragen niet gepast zijn wanneer je geliefde vecht voor zijn leven op de IC. Maar de vragen moeten wel gesteld worden en wij moeten ze beantwoorden. Want die solidariteit heeft een beperkte halfwaardetijd. Volgende week is het koud en druilerig buiten en zullen mensen noodgedwongen echt binnen blijven. Dan gaat ook blijken of de overheid de steunmaatregelen voor ondernemers en werknemers wel kan uitvoeren en of ze eerlijk zijn.
Daarom is angst nu van belang. Zolang wij bang zijn voor onze eigen gezondheid kunnen wij de beperkende maatregelen makkelijker accepteren. Het is cru maar corona moet goed dodelijk zijn om ons thuis te houden. En heel tegenstrijdig: ook goed nieuws is belangrijk. Wij moeten horen en ervaren dat de maatregelen effect sorteren, dat de schade gecompenseerd wordt en dat we onze vrijheid weer terugkrijgen. Daar ligt een grote verantwoordelijkheid van de overheid. Het zal erom spannen.
aangeboden ter publicatie aan NRC op 27 maart 2020; niet gepubliceerd